با وجود زندگی پیچیده‌ی امروز، یكی از مهارت‌هایی كه لازم است هر انسان بر آن مسلط باشد، مهارت كنترل استرس است و خوب است این آموزش در سنین كودكی شروع شود. یكی از باورهای نادرست ما بزرگسالان آن است كه چون كودكان كوچك هستند و مسائل و دغدغه‌های ما را ندارند، پس استرس داشتن بی معناست.
اما برعكس، كودكان ممكن است به علت دوری از والد، دعوا با دوستان و اخراج شدن از بازی، روز اول ورود به مدرسه، امتحانات مدرسه، مدیریت انتظارات والدین، معلمان و مربیان و ... استرس و اضطراب را تجربه كنند. بنابراین، باید این نكته را مد نظر قرار داد كه انسان‌ها همواره در حال تجربه‌ی یك رویداد استرس‌زا هستند و این موضوع از دوران جنینی تا پایان عمر رخ میدهد. نینوپیا در این مقاله شما را با استرس در کودکان آشنا می سازد. برای درک بهتر این موضوع بهتر است در ابتدا استرس را تعریف كنیم.
تو این نوشته این مطالب را مطالعه می‌کنید
اگر وقت نداری مقاله را بخونی ویسش را گوش کن
استرس چيست
استرس به فشار روانی گفته میشود كه وابسته به موقعیت و محیط یا ناملایمات درونی است كه دقیقا از همین نقطه با اضطراب متفاوت میشود. اضطراب، به نوعی هشدار ذهنی در مقابل تهدید گفته میشود كه فرد از درون آن را احساس میكند و كه لزوما همهی افراد آن را تجربه نخواهند كرد و شخصی است چراکه ذهن فرد موضوع اضطراب آور را تعریف میكند و اگر به مدت طولانی و شدید ادامه یابد، تبدیل به اختلال اضطرابی خواهد شد اما استرس، فشاری است كه از طرف محیط بر فرد وارد میشود و تقریبا همهی افراد را تحت فشار قرار خواهد داد. برای مثال، روز اول مدرسه یكی از موضوعات استرس آور برای اكثر كودكان است.
تجربه‌ی استرس فارغ از سن رشدی فرد است و بنابراین، استرس كودكان به همان شكلی است كه بزرگسالان تجربه میكنند اما با این تفاوت كه پیچیدگی كمتری دارد. استرس برخلاف آنچه که همیشه به ما گفته شده همواره بد و منفی نیست. استرس هر دو حالت مثبت و منفی را دارد. در مثال قبل، رفتن به مدرسه تجربه‌ی زیان آوری نیست اما به هر حال موجب استرس در کودکان شده و در نهایت، به یک چالش تبدیل میشود. بنابراین، لازم است حتما بین استرس‌های مثبت و منفی تمایز قائل شویم. استرس‌های مثبت شما را به چالش می‌كشند اما در نهایت، موجب موفقیت خواهند شد و رشد آور هستند اما برعكس، استرس‌های منفی اثر مخرب خواهند داشت. پیشنهاد می کنم مقاله اضطراب جدایی در کودکان را مطالعه کنید.
چگونه لجبازی کودک را به صفر برسانیم؟
بیشتر بخوانید
استرس در كودكان چه علائمی دارد
یك موضوع مهم كه همهی والدین باید نسبت به آن گوش به زنگ باشند، علائم احتمالی استرس در كودکان است. كودكان به جهت تجربه و دانش كم قادر به تشخیص استرس در خود نمی‌باشند و نمی‌توانند به راحتی بگویند استرس دارند. علائم استرس كودكان بیشتر نمود بیرونی و ظاهری دارد. یعنی شما می‌توانید با بررسی رفتار و علائم جسمانی به وجود استرس در كودک تان پی ببرید.
برخی تغییرات رفتاری شایع عبارت است از: تند مزاجی یا بداخلاق بودن، کناره گیری از فعالیت های لذت‌بخش، بیان کردن نگرانی به شکل روزمره، نارضایتی بیش از حد معمول از مدرسه، گریه کردن، نشان دادن واکنش‌هایی از روی ترس که عجیب به نظر می‌آیند، چسبیدن بیش از حد به والدین، مراقبین یا معلمان، کم خوابی یا پرخوابی و کم خوری یا پرخوری، شب ادراری، عدم علاقه به مشارکت در فعالیت‌ها و بـازی نکردن کودک، مشكلات خواب و افزایش كابوس‌های شبانه.
علاوه بر این، علائم جسمانی شایع نیز شامل موارد روبه‌رو میشود: دل درد، سر درد و حالت تهوع كه به شكل ناگهانی شروع شده‌اند، به شكل مكرر ادامه پیدا میكنند، علت پزشكی ندارند و با فاصله گرفتن از موضوع استرس آور برطرف می‌شوند. كودكان هرچه كوچكتر باشند، علائم جسمی و رفتاری بیشتری خواهند داشت كه با افزایش سن، قدرت تكلم و تفكر به علاوه‌ی آموزش درست، كودكان بیشتر مشكلات خود را بیان میكنند.
كودكان هرچه كوچكتر باشند، علائم جسمی و رفتاری بیشتری خواهند داشت كه با افزایش سن، قدرت تكلم و تفكر به علاوه‌ی آموزش درست، كودكان بیشتر مشكلات خود را بیان میكنند.
تاثیر استرس بر کودکان
تجربه‌ی استرس به مدت طولانی یا با شدت بالا برای تمام گروه‌های سنی زیان بار است اما برای گروه سنی كم عوارض بیشتر و بلند مدتی به همراه دارد چرا كه در این سنین مغز و بدن در حال رشد و تكامل است. مهمترین تاثیر استرس كودك، بر روی مغز اوست. شواهد زیادی این موضوع را كه استرس مزمن عوارض بلند مدتی بر مغز همراه با عوارض جسمانی و روانی دارد، تأیید میكنند و این موضوع در دوران بارداری، درست در زمانی كه مغز و اعصاب جنین در حال شكل‌گیری است حساس‌تر میشود.
زمانی كه تحت استرس قرار می‌گیریم چه اتفاقی در بدن ما رخ میدهد؟ نوعی هورمون خاص به نام كورتیزول در بدن تولید میشود كه به هنگام استرس و وقوع بحران فعال شده و بدن را برای مقابله با آن آماده می‌سازد. این هورمون با متوقف كردن كاركردهای مهم، تمام انرژی بدن را صرف مقابله با استرس میكند. یكی از هورمون‌هایی كه به سبب ترشح هورمون كورتیزول كم میشود، هورمون رشد است. كودكانی كه به شكل مزمن در معرض استرس قرار بگیرند در روند رشدشان اخلال ایجاد كرده و علاوه بر آن سیستم دفاعی بدن نیز كاهش می‌یابد.
آن چیزی كه نگران‌كننده‌تر است، اثر استرس بر روی مغز و اعصاب است. مغز مهمترین ارگان در بدن برای مقابله با استرس است و نتایج نشان میدهد، استرس مداوم و شدید در كودكان، مغز را برای مدیریت استرس در آینده آسیب پذیر میكند. در واقع، كودكان اگر نتوانند در این سن استرس خود را مدیریت نمایند، در بزرگسالی با مشكلات بیشتری رو به رو خواهند شد و علاوه بر آن، نسبت به استرس‌های كوتاه مدت و جزئی نیز واكنش افراطی نشان خواهند داد؛ در واقع، حساسیت به استرس زیاد شده و خطر ابتلا به اختلالات اضطرابی در این گروه بیشتر میشود.
کارگاه دلبستگی ایمن بر اساس رویکرد تراپلی
تراپلی رویکردی بازیگون است که از طریق فعالیت های ساده رابطه میان شما و کودکتان را بهبود می‌بخشد، صمیمیت شما را افزایش میدهد
برخی عوامل ايجاد استرس در كودک
- مسائل مربوط به مهد، مدرسه و تحصیل – پیشنهاد میکنم مقاله انتخاب مهد مناسب را هم بخونید.
- زندگی ناامن و محیط ناسالم و پر تنش
- بیماری و جراحت‌های جسمانی در كودكی
- اختلافات والدین در تربیت فرزند
- مشكلات خانوادگی، دعوای والدین و طلاق
مشكلات دوست یابی و مسائل مربوط به همسالان
فیلم آموزشی مهارت دوست یلبی در کودکان
برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید
برای کاهش استرس در کودکان چه باید کرد
یکی از راهکارهایی که به هنگام بروز استرس در كودكان پیشنهاد میشود، صحبت كردن است. درست است كه آنها هنوز در بیان احساسات خود به توانمندی بالایی نرسیدهاند اما صحبت كردن شما در مورد احساسی كه تجربه میكنند و نام گذاری بر روی آن، علاوه بر كاهش استرس در كودك، باعث میشود آنان احساسات خود را بشناسند و به خودآگاهی هیجانی دست یابند.
گاهی اوقات پیش می‌آید كه والدین برای جلوگیری از استرس كودكان، كودك و محیط را به شكل افراطی و سخت‌گیرانه كنترل میكنند و آزادی عمل آنان را محدود می‌سازند. این كار سودمند نخواهد بود و به نوعی پاك كردن صورت مسئله است.
كنترل كردن محیط برای كاهش استرس راهكار مناسبی نخواهد بود؛ در عوض، آنچه كه مهم است كنترل استرسِ به وجود آمده است. در واقع آنچه كه ما باید به هنگام استرس كودكان انجام دهیم، برداشتن بخشی از توجه آنها از موضوع استرس و قرار دادن آن بر روی روش‌های خودكنترلی و قدرت تفكر. اما این فرایند چگونه باید انجام شود؟ در ادامه به آن اشاره خواهیم كرد.
دوره آفلاین بهبود روابط والد و کودک CPRT با رویکرد بازی
بازی یک روش غریزی است و برای رشد لازم می باشد. بزرگسالان در مورد افکار، تجربیات و احساسات خود صحبت می کنند، اما کودکان از اسباب بازی و بازی کردن برای درک دنیای اطراف خود استفاده می کنند و از طریق روابط افکار و احساسات خود را بیان می کنند
رفتار والدین در مواجهه با استرس در کودکان باید چگونه باشد
همیشه بدانید زمان‌هایی كه با كودك خود به چالش برخورد می‌كنید یعنی زمان آموزش فرا رسیده است كه این آموزش دو طرفه است؛ هم شما در مورد كودك خود بیشتر می‌آموزید هم او. برای مثال، اگر كودك در شروع گفت و گو با كودك همسال خود دچار استرس میشود، بدانید وقت آموزش مهارت است اما نباید شتاب زده و به اجبار این كار را انجام داد.
همواره در هر مرحله‌ی آموزشی توانایی كودك خود را در نظر داشته باشید. این آموزش در ابتدا با همدلی آغاز میشود. ما زمانی میتوانیم با احساسات خود رو به رو شویم كه وجود آنها را بپذیریم و از آن فرار نكنیم. بنابراین، استرس كودك خود را بپذیرید و به او این اطمینان را بدهید كه همه استرس را تجربه میكنند و این اتفاق اشكالی ندارد.
این عادی سازی به كاهش تنش در كودك كمك میكند و برعكس، سرزنش و یا بی اعتنایی نسبت به كودك، استرس كودك را افزایش میدهد. سپس، با ادامه‌ی گفت و گو به كودك خود كمك كنید تا بیشتر در مورد احساسی كه تجربه میكند صحبت كند و به علت آن پی ببرد.
در نهایت، به او این قدرت و جسارت را بدهید تا با موضوعی كه از آن می‌ترسد آرام آرام رو به رو شود. توجه داشته باشید در تمامی مراحل شرایط كودك خود را در نظر بگیرید. بسیاری از مسائلی كه كودكان و حتی بزرگسالان با آن مواجه می‌شوند به این علت است كه مهارت‌های لازم را بلد نیستند. برای مثال، اگر كودك نمی‌تواند دوست پیدا كند و تنهاست شاید نیاز به آن دارد كه كمی بیاموزد. بنابراین، مهارت آموزی از كلیدی‌ترین موضوعاتی است كه باید از سنین كم به آن توجه شود. پیشنهاد می کنم مقاله والدین آگاه را مطالعه کنید.
توجه داشته باشید که دوران کودکی از مهمترین دوران زندگی فرزند شما ست و یادگیری مهارت های زندگی اگر در این دوران انجام نشود، قطعا فرزند شما در آینده با مشکلات بزرگتری روبه رو خواهد شد که گاها این مشکلات جبران ناپذیر خواهند بود.
کلام آخر
گاهی اوقات پیش می‌آید كه كودكان نه به خاطر شرایط، بلكه به خاطر انتظارات والدین خود دچار استرس می‌شوند. كمال‌گرایی مشكلی است كه متاسفانه برخی والدین به واسطه‌ی آن انتظارات بیش از حد و نامعقول از فرزندان خود دارند كه این خود به استرس كودك دامن می‌زند. توصیه میشود برای كاهش استرس كودك، انتظارات واقع بینانه را جایگزین نمایید.
یكی دیگر از مواردی كه موجب استرس كودكان میشود، استرس والدینشان است. والدین همواره الگوی كودكان خود هستند و در تمام موارد به شما و نوع برخوردتان با مسائل نگاه میكنند و یاد می‌گیرند. بنابراین، همواره تلاش كنید تا بهترین الگو برای فرزند خود باشید.
سوالات متداول درباره تنبیه در کودکان
تعریف استرس چیست؟
استرس به فشار روانی گفته میشود كه وابسته به موقعیت و محیط یا ناملایمات درونی است كه دقیقا از همین نقطه با اضطراب متفاوت میشود. اضطراب، به نوعی هشدار ذهنی در مقابل تهدید گفته میشود كه فرد از درون آن را احساس میكند و كه لزوما همهی افراد آن را تجربه نخواهند كرد و شخصی است چراکه ذهن فرد موضوع اضطراب آور را تعریف میكند و اگر به مدت طولانی و شدید ادامه یابد، تبدیل به اختلال اضطرابی خواهد شد اما استرس، فشاری است كه از طرف محیط بر فرد وارد میشود و تقریبا همهی افراد را تحت فشار قرار خواهد داد.
چه راهکاری را برای کاهش استرس در کودکان می توان استفاده نمود؟
یکی از راهکارهایی که به هنگام بروز استرس در كودكان پیشنهاد میشود، صحبت كردن است. درست است كه آنها هنوز در بیان احساسات خود به توانمندی بالایی نرسیدهاند اما صحبت كردن شما در مورد احساسی كه تجربه میكنند و نام گذاری بر روی آن، علاوه بر كاهش استرس در كودك، باعث میشود آنان احساسات خود را بشناسند و به خودآگاهی هیجانی دست یابند.
والدین در برخورد با استرس فرزند خود چه کاری باید انجام دهند؟
ما زمانی میتوانیم با احساسات خود رو به رو شویم كه وجود آنها را بپذیریم و از آن فرار نكنیم. بنابراین، استرس كودك خود را بپذیرید و به او این اطمینان را بدهید كه همه استرس را تجربه میكنند و این اتفاق اشكالی ندارد. این عادی سازی به كاهش تنش در كودك كمك میكند و برعكس، سرزنش و یا بی اعتنایی نسبت به كودك، استرس كودك را افزایش میدهد.
تیم تولید محتوای نینوپیا
این مقاله به کوشش تیم تولید محتوای نینوپیا تولید شده است. نینوپیا پلتفرم توسعه فردی کودکان
8 دیدگاه در “استرس در کودکان وراه های درمان آن”
بعضی موقعه ها انقدر استرس دخترم زیاده می ترسم اون علایم دل دردی بی علت هم دقیقا داره و دکتر هم که بردم میگه برای استرس هست.کاش راهکار هم بدید
سلام سیما عزیز
از اینکه همراه سایت نینوپیا هستید سپاسگزاریم.
برای دریافت پاسخ خود دو بخش «برای کاهش استرس در کودکان چه باید کرد؟» و «رفتار والدین در مواجهه با استرس در کودکان باید چگونه باشد؟» را مطالعه نمایید. در صورتی که پاسخ خود را دریافت نکردید، می توانید با مراجعه به روان شناس کودک، علت استرس فرزندتان را پیدا کرده و راهکار مناسب را دریافت کنید.
فرزند من 4 سالشه و خیلی راجع به بیرون رفتن و شستن دستهاش استرس می گیره. هروقت می ریم بیرون می گه مامان دست به کلید زدم یعنی باید دستهام رو بشورم؟ در کثیف؟ می شه لطفا من رو راهنمایی کنید؟
سلام زینب عزیز
از اینکه همراه سایت نینوپیا هستید سپاسگزاریم.
علائمی که مطرح کردید نشان از وسواس در کودک شماست و وسواس در کودکان به علت اضطراب و استرس های متعدد ایجاد می شود. همچنین، وسواس می تواند به خاطر یادگیری از والدین به وجود آید. بهتر است برای بررسی عمیق تر موضوع با روان شناس کودک مسئله خود را مطرح نمایید.
سلام
بچه هایی که شب توی خواب دندون قروچه می کنن، نشانه اضطرابه؟ چطوری میشه فهمید؟
سلام امیر عزیز
از اینکه همراه سایت نینوپیا هستید سپاسگزاریم.
دندان قروچه در بچه ها هم می تواند علت پزشکی داشته باشد و هم علت روان شناختی. برای مثال ردیف نبودن دندان ها یا کج بودن آن ها در فک بالا و پایین، ساییدن دندان ها به خاطر وجود دردهای جسمانی، معلولیت ها، عادت به پستانک و … علل پزشکی هستند. اما اگر علل پزشکی وجود نداشته باشد، دندان قروچه ناشی از اضطراب خواهد بود. بنابراین، در ابتدا مطمئن شوید مشکل کودک پزشکی است یا خیر.
علائم دندان قروچه در کودکان: شنیدن صدای ساییده شدن دندان ها به هنگام خواب، درد در ناحیه فک و صورت به هنگام بیداری در صبح، درد به هنگام جویدن غذا
دختر من اسباب بازی هاشو جایی با خودش نمی بره و می گه ممکنه جا بزارم. ۴سالش هست آیا استرس در کودکان شامل این مورد هم می شود؟
سلام ملیحه عزیز
از اینکه همراه سایت نینوپیا هستید سپاسگزاریم.
این حالت کودک شما ناشی از وجود یک نگرانی است که می تواند برای کودک استرس ایجاد کند. علت زیربنایی این نگرانی بیش از حد را حتما بررسی کنید. البته این موضوع نشان از مسئولیت پذیری کودک شما در قبال حفظ و نگهداری وسایل اش است که افراطی شده است و توصیه می شود نگرانی بیش از حد در این مورد حذف شود.