با وجود زندگی پیچیده‌ی امروز، یکی از مهارت‌هایی که لازم است هر انسان بر آن مسلط باشد، مهارت کنترل استرس است و خوب است این آموزش در سنین کودکی شروع شود. یکی از باورهای نادرست ما بزرگسالان آن است که چون کودکان کوچک هستند و مسائل و دغدغه‌های ما را ندارند، پس استرس داشتن بی معناست.
اما برعکس، کودکان ممکن است به علت دوری از والد، دعوا با دوستان و اخراج شدن از بازی، روز اول ورود به مدرسه، امتحانات مدرسه، مدیریت انتظارات والدین، معلمان و مربیان و ... استرس و اضطراب را تجربه کنند. بنابراین، باید این نکته را مد نظر قرار داد که انسان‌ها همواره در حال تجربه‌ی یک رویداد استرس‌زا هستند و این موضوع از دوران جنینی تا پایان عمر رخ میدهد. نینوپیا در این مقاله شما را با استرس در کودکان آشنا می سازد. برای درک بهتر این موضوع بهتر است در ابتدا استرس را تعریف کنیم.
تو این نوشته این مطالب را مطالعه می‌کنید
اگر وقت نداری مقاله را بخونی ویسش را گوش کن
استرس چیست
استرس به فشار روانی گفته میشود که وابسته به موقعیت و محیط یا ناملایمات درونی است که دقیقا از همین نقطه با اضطراب متفاوت میشود. اضطراب، به نوعی هشدار ذهنی در مقابل تهدید گفته میشود که فرد از درون آن را احساس می‌کند و که لزوما همهی افراد آن را تجربه نخواهند کرد و شخصی است چراکه ذهن فرد موضوع اضطراب آور را تعریف می‌کند و اگر به مدت طولانی و شدید ادامه یابد، تبدیل به اختلال اضطرابی خواهد شد اما استرس، فشاری است که از طرف محیط بر فرد وارد میشود و تقریبا همهی افراد را تحت فشار قرار خواهد داد. برای مثال، روز اول مدرسه یکی از موضوعات استرس آور برای اکثر کودکان است.
تجربه‌ی استرس فارغ از سن رشدی فرد است و بنابراین، استرس کودکان به همان شکلی است که بزرگسالان تجربه می‌کنند اما با این تفاوت که پیچیدگی کمتری دارد. استرس برخلاف آنچه که همیشه به ما گفته شده همواره بد و منفی نیست. استرس هر دو حالت مثبت و منفی را دارد. در مثال قبل، رفتن به مدرسه تجربه‌ی زیان آوری نیست اما به هر حال موجب استرس در کودکان شده و در نهایت، به یک چالش تبدیل میشود. بنابراین، لازم است حتما بین استرس‌های مثبت و منفی تمایز قائل شویم. استرس‌های مثبت شما را به چالش می‌کشند اما در نهایت، موجب موفقیت خواهند شد و رشد آور هستند اما برعکس، استرس‌های منفی اثر مخرب خواهند داشت. پیشنهاد می کنم مقاله اضطراب جدایی در کودکان را مطالعه کنید.
چگونه لجبازی کودک را به صفر برسانیم؟
بیشتر بخوانید
استرس در کودکان چه علائمی دارد
یک موضوع مهم که همهی والدین باید نسبت به آن گوش به زنگ باشند، علائم احتمالی استرس در کودکان است. کودکان به جهت تجربه و دانش کم قادر به تشخیص استرس در خود نمی‌باشند و نمی‌توانند به راحتی بگویند استرس دارند. علائم استرس کودکان بیشتر نمود بیرونی و ظاهری دارد. یعنی شما می‌توانید با بررسی رفتار و علائم جسمانی به وجود استرس در کودک تان پی ببرید.
برخی تغییرات رفتاری شایع عبارت است از: تند مزاجی یا بداخلاق بودن، کناره گیری از فعالیت های لذت‌بخش، بیان کردن نگرانی به شکل روزمره، نارضایتی بیش از حد معمول از مدرسه، گریه کردن، نشان دادن واکنش‌هایی از روی ترس که عجیب به نظر می‌آیند، چسبیدن بیش از حد به والدین، مراقبین یا معلمان، کم خوابی یا پرخوابی و کم خوری یا پرخوری، شب ادراری، عدم علاقه به مشارکت در فعالیت‌ها و بـازی نکردن کودک، مشکلات خواب و افزایش کابوس‌های شبانه.
علاوه بر این، علائم جسمانی شایع نیز شامل موارد روبه‌رو میشود: دل درد، سر درد و حالت تهوع که به شکل ناگهانی شروع شده‌اند، به شکل مکرر ادامه پیدا می‌کنند، علت پزشکی ندارند و با فاصله گرفتن از موضوع استرس آور برطرف می‌شوند. کودکان هرچه کوچکتر باشند، علائم جسمی و رفتاری بیشتری خواهند داشت که با افزایش سن، قدرت تکلم و تفکر به علاوه‌ی آموزش درست، کودکان بیشتر مشکلات خود را بیان می‌کنند.
کودکان هرچه کوچکتر باشند، علائم جسمی و رفتاری بیشتری خواهند داشت که با افزایش سن، قدرت تکلم و تفکر به علاوه‌ی آموزش درست، کودکان بیشتر مشکلات خود را بیان می‌کنند.
تاثیر استرس بر کودکان
تجربه‌ی استرس به مدت طولانی یا با شدت بالا برای تمام گروه‌های سنی زیان بار است اما برای گروه سنی کم عوارض بیشتر و بلند مدتی به همراه دارد چرا که در این سنین مغز و بدن در حال رشد و تکامل است. مهمترین تاثیر استرس کودک، بر روی مغز اوست. شواهد زیادی این موضوع را که استرس مزمن عوارض بلند مدتی بر مغز همراه با عوارض جسمانی و روانی دارد، تأیید می‌کنند و این موضوع در دوران بارداری، درست در زمانی که مغز و اعصاب جنین در حال شکل‌گیری است حساس‌تر میشود.
زمانی که تحت استرس قرار می‌گیریم چه اتفاقی در بدن ما رخ میدهد؟ نوعی هورمون خاص به نام کورتیزول در بدن تولید میشود که به هنگام استرس و وقوع بحران فعال شده و بدن را برای مقابله با آن آماده می‌سازد. این هورمون با متوقف کردن کارکردهای مهم، تمام انرژی بدن را صرف مقابله با استرس می‌کند. یکی از هورمون‌هایی که به سبب ترشح هورمون کورتیزول کم میشود، هورمون رشد است. کودکانی که به شکل مزمن در معرض استرس قرار بگیرند در روند رشدشان اخلال ایجاد کرده و علاوه بر آن سیستم دفاعی بدن نیز کاهش می‌یابد.
آن چیزی که نگران‌کننده‌تر است، اثر استرس بر روی مغز و اعصاب است. مغز مهمترین ارگان در بدن برای مقابله با استرس است و نتایج نشان میدهد، استرس مداوم و شدید در کودکان، مغز را برای مدیریت استرس در آینده آسیب پذیر می‌کند. در واقع، کودکان اگر نتوانند در این سن استرس خود را مدیریت نمایند، در بزرگسالی با مشکلات بیشتری رو به رو خواهند شد و علاوه بر آن، نسبت به استرس‌های کوتاه مدت و جزئی نیز واکنش افراطی نشان خواهند داد؛ در واقع، حساسیت به استرس زیاد شده و خطر ابتلا به اختلالات اضطرابی در این گروه بیشتر میشود.
کارگاه دلبستگی ایمن بر اساس رویکرد تراپلی
تراپلی رویکردی بازیگون است که از طریق فعالیت های ساده رابطه میان شما و کودکتان را بهبود می‌بخشد، صمیمیت شما را افزایش میدهد
برخی عوامل ایجاد استرس در کودک
- مسائل مربوط به مهد، مدرسه و تحصیل – پیشنهاد میکنم مقاله انتخاب مهد مناسب را هم بخونید.
- زندگی ناامن و محیط ناسالم و پر تنش
- بیماری و جراحت‌های جسمانی در کودکی
- اختلافات والدین در تربیت فرزند
- مشکلات خانوادگی، دعوای والدین و طلاق
مشکلات دوست یابی و مسائل مربوط به همسالان
فیلم آموزشی مهارت دوست یلبی در کودکان
برای اطلاعات بیشتر کلیک کنید
برای کاهش استرس در کودکان چه باید کرد
یکی از راهکارهایی که به هنگام بروز استرس در کودکان پیشنهاد میشود، صحبت کردن است. درست است که آنها هنوز در بیان احساسات خود به توانمندی بالایی نرسیدهاند اما صحبت کردن شما در مورد احساسی که تجربه می‌کنند و نام گذاری بر روی آن، علاوه بر کاهش استرس در کودک، باعث میشود آنان احساسات خود را بشناسند و به خودآگاهی هیجانی دست یابند.
گاهی اوقات پیش می‌آید که والدین برای جلوگیری از استرس کودکان، کودک و محیط را به شکل افراطی و سخت‌گیرانه کنترل می‌کنند و آزادی عمل آنان را محدود می‌سازند. این کار سودمند نخواهد بود و به نوعی پاک کردن صورت مسئله است.
کنترل کردن محیط برای کاهش استرس راهکار مناسبی نخواهد بود؛ در عوض، آنچه که مهم است کنترل استرسِ به وجود آمده است. در واقع آنچه که ما باید به هنگام استرس کودکان انجام دهیم، برداشتن بخشی از توجه آنها از موضوع استرس و قرار دادن آن بر روی روش‌های خودکنترلی و قدرت تفکر. اما این فرایند چگونه باید انجام شود؟ در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد.
دوره آفلاین بهبود روابط والد و کودک CPRT با رویکرد بازی
بازی یک روش غریزی است و برای رشد لازم می باشد. بزرگسالان در مورد افکار، تجربیات و احساسات خود صحبت می کنند، اما کودکان از اسباب بازی و بازی کردن برای درک دنیای اطراف خود استفاده می کنند و از طریق روابط افکار و احساسات خود را بیان می کنند
رفتار والدین در مواجهه با استرس در کودکان باید چگونه باشد
همیشه بدانید زمان‌هایی که با کودک خود به چالش برخورد می‌کنید یعنی زمان آموزش فرا رسیده است که این آموزش دو طرفه است؛ هم شما در مورد کودک خود بیشتر می‌آموزید هم او. برای مثال، اگر کودک در شروع گفت و گو با کودک همسال خود دچار استرس میشود، بدانید وقت آموزش مهارت است اما نباید شتاب زده و به اجبار این کار را انجام داد.
همواره در هر مرحله‌ی آموزشی توانایی کودک خود را در نظر داشته باشید. این آموزش در ابتدا با همدلی آغاز میشود. ما زمانی میتوانیم با احساسات خود رو به رو شویم که وجود آنها را بپذیریم و از آن فرار نکنیم. بنابراین، استرس کودک خود را بپذیرید و به او این اطمینان را بدهید که همه استرس را تجربه می‌کنند و این اتفاق اشکالی ندارد.
این عادی سازی به کاهش تنش در کودک کمک می‌کند و برعکس، سرزنش و یا بی اعتنایی نسبت به کودک، استرس کودک را افزایش میدهد. سپس، با ادامه‌ی گفت و گو به کودک خود کمک کنید تا بیشتر در مورد احساسی که تجربه می‌کند صحبت کند و به علت آن پی ببرد.
در نهایت، به او این قدرت و جسارت را بدهید تا با موضوعی که از آن می‌ترسد آرام آرام رو به رو شود. توجه داشته باشید در تمامی مراحل شرایط کودک خود را در نظر بگیرید. بسیاری از مسائلی که کودکان و حتی بزرگسالان با آن مواجه می‌شوند به این علت است که مهارت‌های لازم را بلد نیستند. برای مثال، اگر کودک نمی‌تواند دوست پیدا کند و تنهاست شاید نیاز به آن دارد که کمی بیاموزد. بنابراین، مهارت آموزی از کلیدی‌ترین موضوعاتی است که باید از سنین کم به آن توجه شود. پیشنهاد می کنم مقاله والدین آگاه را مطالعه کنید.
توجه داشته باشید که دوران کودکی از مهمترین دوران زندگی فرزند شما ست و یادگیری مهارت های زندگی اگر در این دوران انجام نشود، قطعا فرزند شما در آینده با مشکلات بزرگتری روبه رو خواهد شد که گاها این مشکلات جبران ناپذیر خواهند بود.
کلام آخر
گاهی اوقات پیش می‌آید که کودکان نه به خاطر شرایط، بلکه به خاطر انتظارات والدین خود دچار استرس می‌شوند. کمال‌گرایی مشکلی است که متاسفانه برخی والدین به واسطه‌ی آن انتظارات بیش از حد و نامعقول از فرزندان خود دارند که این خود به استرس کودک دامن می‌زند. توصیه میشود برای کاهش استرس کودک، انتظارات واقع بینانه را جایگزین نمایید.
یکی دیگر از مواردی که موجب استرس کودکان میشود، استرس والدینشان است. والدین همواره الگوی کودکان خود هستند و در تمام موارد به شما و نوع برخوردتان با مسائل نگاه می‌کنند و یاد می‌گیرند. بنابراین، همواره تلاش کنید تا بهترین الگو برای فرزند خود باشید.
سوالات متداول درباره تنبیه در کودکان
تعریف استرس چیست؟
استرس به فشار روانی گفته میشود که وابسته به موقعیت و محیط یا ناملایمات درونی است که دقیقا از همین نقطه با اضطراب متفاوت میشود. اضطراب، به نوعی هشدار ذهنی در مقابل تهدید گفته میشود که فرد از درون آن را احساس می‌کند و که لزوما همهی افراد آن را تجربه نخواهند کرد و شخصی است چراکه ذهن فرد موضوع اضطراب آور را تعریف می‌کند و اگر به مدت طولانی و شدید ادامه یابد، تبدیل به اختلال اضطرابی خواهد شد اما استرس، فشاری است که از طرف محیط بر فرد وارد میشود و تقریبا همهی افراد را تحت فشار قرار خواهد داد.
چه راهکاری را برای کاهش استرس در کودکان می توان استفاده نمود؟
یکی از راهکارهایی که به هنگام بروز استرس در کودکان پیشنهاد میشود، صحبت کردن است. درست است که آنها هنوز در بیان احساسات خود به توانمندی بالایی نرسیدهاند اما صحبت کردن شما در مورد احساسی که تجربه می‌کنند و نام گذاری بر روی آن، علاوه بر کاهش استرس در کودک، باعث میشود آنان احساسات خود را بشناسند و به خودآگاهی هیجانی دست یابند.
والدین در برخورد با استرس فرزند خود چه کاری باید انجام دهند؟
ما زمانی میتوانیم با احساسات خود رو به رو شویم که وجود آنها را بپذیریم و از آن فرار نکنیم. بنابراین، استرس کودک خود را بپذیرید و به او این اطمینان را بدهید که همه استرس را تجربه می‌کنند و این اتفاق اشکالی ندارد. این عادی سازی به کاهش تنش در کودک کمک می‌کند و برعکس، سرزنش و یا بی اعتنایی نسبت به کودک، استرس کودک را افزایش میدهد.
تیم تولید محتوای نینوپیا
این مقاله به کوشش تیم تولید محتوای نینوپیا تولید شده است. نینوپیا پلتفرم توسعه فردی کودکان
۸ دیدگاه در “استرس در کودکان وراه های درمان آن”
بعضی موقعه ها انقدر استرس دخترم زیاده می ترسم اون علایم دل دردی بی علت هم دقیقا داره و دکتر هم که بردم میگه برای استرس هست.کاش راهکار هم بدید
سلام سیما عزیز
از اینکه همراه سایت نینوپیا هستید سپاسگزاریم.
برای دریافت پاسخ خود دو بخش «برای کاهش استرس در کودکان چه باید کرد؟» و «رفتار والدین در مواجهه با استرس در کودکان باید چگونه باشد؟» را مطالعه نمایید. در صورتی که پاسخ خود را دریافت نکردید، می توانید با مراجعه به روان شناس کودک، علت استرس فرزندتان را پیدا کرده و راهکار مناسب را دریافت کنید.
فرزند من ۴ سالشه و خیلی راجع به بیرون رفتن و شستن دستهاش استرس می گیره. هروقت می ریم بیرون می گه مامان دست به کلید زدم یعنی باید دستهام رو بشورم؟ در کثیف؟ می شه لطفا من رو راهنمایی کنید؟
سلام زینب عزیز
از اینکه همراه سایت نینوپیا هستید سپاسگزاریم.
علائمی که مطرح کردید نشان از وسواس در کودک شماست و وسواس در کودکان به علت اضطراب و استرس های متعدد ایجاد می شود. همچنین، وسواس می تواند به خاطر یادگیری از والدین به وجود آید. بهتر است برای بررسی عمیق تر موضوع با روان شناس کودک مسئله خود را مطرح نمایید.
سلام
بچه هایی که شب توی خواب دندون قروچه می کنن، نشانه اضطرابه؟ چطوری میشه فهمید؟
سلام امیر عزیز
از اینکه همراه سایت نینوپیا هستید سپاسگزاریم.
دندان قروچه در بچه ها هم می تواند علت پزشکی داشته باشد و هم علت روان شناختی. برای مثال ردیف نبودن دندان ها یا کج بودن آن ها در فک بالا و پایین، ساییدن دندان ها به خاطر وجود دردهای جسمانی، معلولیت ها، عادت به پستانک و … علل پزشکی هستند. اما اگر علل پزشکی وجود نداشته باشد، دندان قروچه ناشی از اضطراب خواهد بود. بنابراین، در ابتدا مطمئن شوید مشکل کودک پزشکی است یا خیر.
علائم دندان قروچه در کودکان: شنیدن صدای ساییده شدن دندان ها به هنگام خواب، درد در ناحیه فک و صورت به هنگام بیداری در صبح، درد به هنگام جویدن غذا
دختر من اسباب بازی هاشو جایی با خودش نمی بره و می گه ممکنه جا بزارم. ۴سالش هست آیا استرس در کودکان شامل این مورد هم می شود؟
سلام ملیحه عزیز
از اینکه همراه سایت نینوپیا هستید سپاسگزاریم.
این حالت کودک شما ناشی از وجود یک نگرانی است که می تواند برای کودک استرس ایجاد کند. علت زیربنایی این نگرانی بیش از حد را حتما بررسی کنید. البته این موضوع نشان از مسئولیت پذیری کودک شما در قبال حفظ و نگهداری وسایل اش است که افراطی شده است و توصیه می شود نگرانی بیش از حد در این مورد حذف شود.