بسیاری از کودکان در دوره های مختلف خجالتی هستند که این امر می‌تواند طبیعی باشد چرا که با رسیدن به سن بلوغ این خجالتی را کنار می گذارند. البته برخی دیگر از کودکان ممکن است دچار خجالتی بیش از حد شوند و این امر نه تنها بر روی کودکی و در بزرگسالی و حتی بر روی زندگی روزمره آن ها نیز می تواند تاثیر گذار باشد. در این مقاله و در ادامه قصد داریم شما را با ویژگی های مختلف کودک خجالتی و همچنین روش های درمان آن بپردازیم، پس تا انتها همراه ما باشید.
تو این نوشته این مطالب را مطالعه می‌کنید
کودک خجالتی
ممکن است فهمیدن نشانه ها و علائم خجالت در کودکان دشوار باشد چرا که این کودکان عمدتا در جمع های آشنا و در بین خانواده ی خود کمتر دچار حس خجالتی می شوند. به عبارتی بهتر می توان گفت که کودک خجالتی زمانی که با افراد غریبه و یا جمع های غیر صمیمی قرار بگیرد، خجالتی بودن خود را نمایان می کند.
البته لازم به ذکر است که نباید کودک خجالتی را با کودکی که دارای اضطراب اجتماعی است اشتباه بگیرید. در واقع کودکی که دچار اضطراب اجتماعی است در موقعیت های اجتماعی مختلف می تواند اضطراب و ترس شدیدی را تجربه کند به طوری که حتی توانایی سر پا ایستادن را نداشته باشد و یا بدنش به لرزه می افتد، این در حالی است که یک کودک خجالتی این حالت ها را یا ندارد و یا اینکه به درجات بسیار کمتری تجربه می کند.
کودک خجالتی و گوشه گیر
از مهم ترین مشکلاتی که یک کودک خجالتی ممکن است تجربه کند می توان به گوشه گیر شدن اشاره کرد. از نظر روانشناسان حالتی که یک کودک به طور مداوم ترجیح می دهد فعالیت و کارهای خود را به تنهایی و بدون کمک گرفتن و یا حضور فردی دیگر انجام دهد گوشه گیری می گویند. یک کودک خجالتی و گوشه گیر همیشه علاقه دارد که به تنهایی بازی کند و از حضور در جمع خوشش نمی آید.
خجالتی بودن کودک و گوشه گیری او می توانند بسیار به همدیگر مرتبط باشند برای مثال یک کودک خجالتی به دلیل کم رو بودن ممکن است از برقراری ارتباط با دیگران به ویژه افراد غریبه خودداری کند و به عبارتی دقیق تر یک کودک خجالتی و گوشه گیر ممکن است به دلیل شدید شدن احساس خجالتی حتی منزوی شود.
کودک خجالتی و ترسو
خجالت در اصل به ارزیابی منفی از خود و یا ترسیدن از قضاوت و ارزیابی دیگران گفته می شود. کودک خجالتی و ترسو ممکن است هنگام قرار گیری در موقعیت های اجتماعی مختلف به طور مداوم دچار ترس شوند و همچنین همیشه نگران قضاوت و ارزیابی منفی دیگران باشند. از طرفی دیگر کودک خجالتی و ترسو به دلیل مدام فکر کردن به گمان ها و قضاوت های دیگران ممکن است دچار کمبود اعتماد به نفس شوند چرا که می ترسند از نظر دیگران ضعیف به نظر آیند.
کودک خجالتی سه ساله
کودک خجالتی سه ساله ممکن است با رفتارهای گوناگون نشان دهد که دچار کم رویی است، برای مثال یک کودک خجالتی سه ساله می تواند نشانه های زیر را به همراه داشته باشد :
- به ندرت به صورت داوطلبانه صحبت می کند.
- هنگامی که یک بزرگسال از او سوالی بپرسد، پاسخی نخواهد داد.
- هنگام صحبت کردن عمدتا با صدای بسیار آرام و ملایمی سخن می‌گوید.
- وقتی سایر افراد با او صحبت می کنند ارتباط چشمی با آن ها برقرار نمی‌کند و یا اینکه ارتباط چشمی کمی برقرار می کند و عمدتا به طور پیوسته به زمین نگاه می کند.
- فقط به بازی های دیگر کودکان نگاه می کند و در آن ها شرکت نمی کند.
- گاهی متشنج، ترسان و یا پریشان به نظر می آید.
- ممکن است از ورود به مکان های جدید خودداری کند.
کودک خجالتی دو ساله
همان طور که گفتیم تقریبا همه ی کودکان در رده های سنی مختلف دچار خجالتی می شوند اما شاید برای شما سوال باشد که آیا خجالتی بودن کودک دو ساله طبیعی است؟
دقت داشته باشید که برخی از کودکان دو ساله به طور طبیعی خجالتی هستند به این معنی که در برخی شرایط اجتماعی احساس راحتی نمی کنند و بسیار دیر با بقیه گرم می‌گیرند. اما باید بدانید که این شرایط نه تنها شما پدر و مادر عزیز، بلکه حتی خود کودک را نیز می تواند آزار دهد.
بنابراین کودک خجالتی دو ساله طبیعی است که در این سن کم رو باشد چرا که مدت زمان زیادی نگذشته که با سایر افراد و همچنین محیط اطراف در حال آشنا شدن است. همچنین ممکن است که کودک شما این موضوع را با گریه به شما نشان دهد، اما باید دقت کنید که باید به کودک کمک کنید و او در موقعیت های مختلف حمایت کنید و همچنین برای انجام کارهای مختلف او را تشویق کنید تا بتوانید در صورت حاد نبودن این حالت آن را در کودک خود تشدید نکنید.
کودک خجالتی در مدرسه
برخی اوقات نیز خانواده عزیز متوجه خجالتی بودن کودک خود نمی شوند مگر زمانی که کودک به مدرسه می رود. از جمله نشانه های کودک خجالتی در مدرسه می‌توان به ویژگی هایی همچون موارد زیر اشاره کرد :
- خودداری کردن از پاسخگویی به سوالات درسی در کلاس
- داشتن مشکلات زیاد به هنگام دوست یابی
- در هنگام بازی کودکان دیگر عقب نشینی می کند و فقط به نظاره می نشیند
- علاقه ی چندانی به فعالیت های جدید نشان نمی دهد
البته این نکته را لازم است بدانید که کودک خجالتی در مدرسه نیز می تواند به شرطی که با گذشت زمان بهبود یابد، امری طبیعی باشد.
با کودک خجالتی چگونه رفتار کنیم
به طور کلی خجالتی بودن کودک در صورت حاد بودن ممکن است با گذشت زمان رفع نشود که در این صورت والدین عزیز باید بدانند که چطور با کودک خجالتی خود برخورد کنند. اما شاید سوال شما این باشد که با کودک خجالتی چگونه رفتار کنیم؟ در ادامه به چند نکته مهم اشاره می‌کنیم تا شما بتوانید برخورد بهتری با کودک خود داشته باشید.
- باید به کودک خود وقت دهید تا بتواند احساس راحتی کند. برای مثال به جای مجبور کردن کودک به رفتن در آغوش بزرگسالانی که کودک از آن ها خجالت می کشد بهتر است که از برگسالان در خواست کنید که کم کم به کودک نزدیک شوند.
- در موقعیت های مختلف همانند گروه های بازی بهتر است در کنار فرزند خود بمانید و او را تشویق کنید و سپس کم کم برای دوره های کوتاهی از او دور شوید.
- از اینکه به فرزند خود آرامش بیش از حد دهید، خودداری کنید چرا که ممکن است به اشتباه این پیام را به کودک خود دهید که وضعیت ترسناکی وجود دارد.
- اجازه ندهید کسی برچسب خجالتی بودن را به کودک شما بزند چرا که این امر می تواند منجر به تشدید حالت او می شود.
کودک خجالتی و کمرو
خجالتی بودن کودکان در اغلب موارد و به خصوص در سنین پایین طبیعی است و به مرور زمان برطرف می‌شود اما برخی کودکان خجالتی تا بزرگسالی خجالتی می‌مانند و به همین خاطر، از بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی اجتناب می‌ورزند که این ممکن است روی موفقیت‌های شغلی، تحصیلی و ... تاثیر بگذارد و در موارد شدیدتر، فرد را از ارتباطات عادی و ضروری دور کند و منزوی شوند. در این صورت، قبل از آنکه شرایط بدتر شود بهتر است اقدامات لازم صورت بگیرد.
کودک کمرو چگونه کودکی است؟ کودکان کمرو و به طور کل افراد کمرو در خصوص ارتباطات و موقعیت‌های اجتماعی نقطه ضعف نشان می‌دهند و اگر این ارتباط و موقعیت، جدید و ناآشنا باشد شرایط سخت‌تر و چالشی‌تر می‌شود. در واقع احساسی که این کودکان کمرو زیاد تجربه می‌کنند اضطراب است و چیزی که منجر به اضطراب می‌شود مجموعه‌ای از موارد رو به رو است: شرم از دیگران، عزت نفس پایین و ترس از طرد شدن از سوی دیگران در محیط‌های ناآشناست.
معمولا احساسی که این کودکان خجالتی تجربه می‌کنند آن‌ها را می‌ترساند و باعث می‌شود از آن موقعیت اجتناب کنند و کمتر فعال باشند که این حالت در کودکان معاشرتی کمتر است. تحقیقات نشان داده‌اند که اکثر این کودکان به مرور زمان و با افزایش سن تغییراتی در خلق و خو دارند و بهتر خواهند شد اما بهتر است از دوران کودکی به کودک خجالتی مهارت‌هایی آموخته شود تا در سنین بالاتر مشکل ساز نباشد چراکه کودکان کمرو بیشتر از کودکان عادی و معاشرتی مستعد ابتلا به اضطراب اجتماعی هستند.
اختلال اضطراب اجتماعی یکی از شایع‌ترین اختلال‌های کودکی و نوجوانی است. این اختلال که در جمعیت چشمگیری از کودکان و نوجوانان دیده می‌شود، با گذشت زمان کیفیت زندگی افراد کمرو را کاهش می‌دهد.
نشانه‌های کودکان کمرو: کمرویی افراطی، کناره‌گیری از تماس با دیگران و تمایل نداشتن به بازی گروهی.
البته در ادامه خواهیم گفت که خجالتی بودن کودکان به طور مطلق بد نیست و می‌تواند صفات مثبتی را همچون؛ عملکرد خوب در مدرسه، اجتناب از رفتارهای دردسرزا، گوش دادن فعال به دیگران و راحت بودن مراقبت از آن‌ها، با خود به همراه داشته باشد.
علت خجالتی بودن کودک
کمرویی کودکان شدت‌های مختلف و علل مختلف دارد. در منابع مختلف به عوامل ژنتیکی، زیستی، اجتماعی و تعامل هر کدام از این‌ها اشاره شده است. تحقیقات نشان می‌دهد افراد می‌توانند خجالتی بودن را به ارث ببرند. همچنین، نتایج نشان داده است که سیستم عصبی افراد کمرو و خجالتی متفاوت‌تر از افراد دیگر عمل می‌کند.
به این صورت که موقعیت‌های تازه و افراد غریبه به مقدار زیادی موجب افزایش سطح برانگیختگی مغزی و ایجاد تهدید در افراد خجالتی می‌گردد که این مقدار در مقایسه با کودکان معاشرتی کمتر است. به بیان ساده‌تر، مغز کودکان خجالتی در مقایسه با کودکان معاشرتی در موقعیت جدید می‌تواند به مقدار بیشتری برانگیختگی مغزی ایجاد نماید. همچنین فعالیت بیشتر نیم‌کره راست که مسئول پردازش هیجانات منفی است احتمالا در این افراد فعال‌تر است که این حالت در مورد کودکان معاشرتی برعکس است.
توجه داشته باشید موارد ذکر شده در طبقه‌بندی اختلالات قرار نمی‌گیرند بلکه صرفا منجر به ایجاد تفاوت‌های فردی در افراد می‌شود. در تحقیقات دیگری مطرح شده است که بین کمرویی و اختلالات روان‌شناختی تفاوت وجود دارد. در واقع، نمی‌توان گفت خجالتی بودن یک اختلال روانی است اما می‌توان آن را صفت شخصیتی دانست. کمرویی همچنین با درون‌گرایی که یک صفت شخصیتی است متفاوت است اما با هم رفتارهای متفاوتی ایجاد می‌کنند.
افراد کمرو و درون‌گرا تمایل به ارتباطات اجتماعی کمی دارند و ترجیح می‌دهند تنها باشند اما افراد کمرو و برون‌گرا تمایل به ارتباط دارند اما به علت مهارت‌های اجتماعی کم و ضعیف و به سبب اضطرابی که کمرویی ایجاد می‌کند، ممکن است در روابط اجتماعی دچار آشفتگی‌های درونی شوند. بنابراین، آن چیزی که در مهارت‌آموزی به کودکان خجالتی مورد توجه قرار می‌گیرد، تغییر صفت نیست بلکه کنترل اضطراب و باورهای ناکارآمد ناشی از آن و افزایش کارآمدی اجتماعی است.
البته کودکان در سنین کم از انعطاف شناختی خوبی برخوردار هستند که همین موضوع به ما در جریان مهارت آموزی و افزایش میزان اثرگذاری آن کمک می‌کند و بنابراین، مهم است تا قبل از سنین مدرسه و نوجوانی مشکلات ارتباطی کودک تا حد قابل قبولی برطرف شود.
از دیگر علل خجالتی شدن کودکان می‌توان به عواملی مانند وابستگی کمتر بین فرزند و والدین، استفاده ضعیف از مهارت‌های اجتماعی و انتقاد و سرزنش بیش از حد کودک می باشد.
از دیگر علل خجالتی شدن کودکان می‌توان به عواملی مانند وابستگی کمتر بین فرزند و والدین، استفاده ضعیف از مهارت‌های اجتماعی و انتقاد و سرزنش بیش از حد کودک می باشد.
با کودکان خجالتی چگونه رفتار کنیم
علاوه بر مهارت آموزی به کودک کمرو که قبل‌تر به آن اشاره شد، سبک فرزندپروری نیز مهم است. همان‌طور که قبل‌تر گفته شد، افراد کمرو از نظر زیستی این آمادگی را دارند تا در موقعیت‌های ناآشنا و افراد غریبه واکنش هیجانی بیشتری نشان دهند. بنابراین، والدین کودکان خجالتی باید توجه داشته باشند که روش فرزندپروری آنان می تواند به شکل مثبت و منفی اثرگذار باشد.
فرزندپروری گرم، صمیمانه و حمایت کننده، واکنش هیجانی کودکان کمرو را کاهش می‌دهد. علاوه‌براین، والدین اگر کودکان خجالتی خود را بیش از حد حمایت کنند، کار آنان را در غلبه بر ترس‌شان سخت‌تر می کنند. در آن سوی طیف، فرزندپروری سرد و بی محبت اضطراب کودک کمرو را افزایش می دهد.
آن چیزی که والدین و مربیان باید انجام دهند، نزدیک کردن تدریجی و متناسب با توان روان‌شناختی کودک به تجربه‌های تازه همراه با حمایت است. این موضوع به کودک خجالتی کمک کرده تا در برابر ترسی که تجربه می‌کند، راهبردهای تنظیم ترس را پرورش دهد و متناسب‌سازی روش فرزندپروری بر اساس خلق و خوی کودک، گام مهمی جهت فراگیری مهارت‌های ارتباطی توسط کودک است.
کارگاه دلبستگی ایمن بر اساس رویکرد تراپلی
تراپلی رویکردی بازیگون است که از طریق فعالیت های ساده رابطه میان شما و کودکتان را بهبود می‌بخشد، صمیمیت شما را افزایش می‌دهد
بهترین راهکارها برای رفع مشکل کودکان خجالتی
- شرکت در فعالیت‌های جسمانی گروهی: ورزش به تنهایی موجب کاهش اضطراب می‌شود و علاوه بر آن، اگر به شکل گروهی برگزار شود، بر ایجاد روابط اجتماعی و دوستانه مطلوب در کودک خجالتی اثر موثر است.
- تلاش کنید کودکان خود را در مقابل دیگران تحسین کنید و او را خجالتی و کمرو خطاب نکنید.
- به هنگام انجام کارهای منزل (تمیز کردن خانه، پخت غذا و …) و همچنین در بیرون از خانه و به هنگام خرید، نظر او را بپرسید و با او مشورت کنید. این کار موجب افزایش عزت‌نفس کودک و افزایش احساس خود کارآمدی در او می‌شود.
- او را به محیط‌های اجتماعی مختلف ببرید. اگر کودک مخالفت می‌کند، او را مجبور نکنید بلکه تلاش کنید با صحبت کردن و حمایت‌های عاطفی اضطراب او را کاهش دهید. توجه داشته باشید اگر کودک شما خیلی مقاومت می‌کند چاره آن مقابله‌‌سازی تدریجی است.
- با کودک خجالتی خود همدردی کنید: بد جلوه ندادن این رفتار در ابتدای کار باعث می‌شود کودک با خجالتی بودن خود درگیر نباشد. اما اگر به او این القا شود که خجالتی بودن بد است او سعی می‌کند بیشتر مخفی شود که این به اضطراب بیشتر منجر خواهد شد. بنابراین، برخورد آرام، گوش دادن فعال به صحبت‌های او و همراه با پذیرش به کودک این فرصت را می‌دهد با خودش کنار بیاید.
- ابتدا در محیط خانه تمرین کنید: بسیاری از کودکان نمی‌توانند از محیط واقعی شروع کنند. بنابراین، با بازی در خانه و به وسیله‌ی اسباب بازی‌ها، شروع یک مکالمه، نحوه دوست پیدا کردن، چگونگی ورود به بازی همسالان و … را تمرین کنید. همچنین، با کودک کمرو خود تمرین کنید که اگر مضطرب شد، برای کاهش آن چه کارهایی می‌تواند انجام دهد. این تمرین آمادگی ذهنی لازم به هنگام مواجهه با محیط واقعی را برای کودک فراهم می‌کند.
- الگوی اجتماعی خوبی باشید: کودکان همواره در حال مشاهده‌ی والدین خود هستند. اگر شما در ارتباطات اجتماعی به راحتی عمل نمایید احتمال اینکه کودک شما نیز احساس راحتی بیشتری داشته باشد افزایش می‌یابد.
- تلا‌ش‌های کودک خود را به شدت تشویق کنید: تشویق کردن کودک باعث می‌شود او انگیزه‌ی لازم برای تلاش کردن را داشته باشد. از تشویق‌هایی استفاده کنید که باعث افزایش رفتار کودک شما می‌شود.
روش درمان کودک خجالتی
روش های مختلفی وجود دارد که شما می توانید با بهره گیری از آن ها به کاهش خجالتی بودن کودک خود کمک کنید به همین دلیل در ادامه به چند روش درمان کودک خجالتی اشاره می کنیم.
- در ابتدا برای درمان کودک خجالتی بهتر است که به دنبال علت و عوامل این خجالتی در کودک باشید.
- مهارت های اجتماعی کودک را با روش های مختلف در کودک خود تقویت کنید.
- به هیچ عنوان به جای فرزند خود حرف نزنید و حتی می توان گفت کودک را تشویق کنید که احساسات خود را بروز دهد.
- حتما باید بر روی افزایش اعتماد به نفس کودک خجالتی کار کنید و برای مثال می توانید با تکرار مدام فعالیت ها و رفتارهای مثبت کودک باعث افزایش اعتماد به نفس او شوید.
- برای اینکه به درمان کودک خجالتی بپردازید بهتر است که او را با یک دوست آشنا کنید تا با این کار کناره گیری اجتماعی فرزند خود را کم کنید.
تربیت کودک خجالتی
برای تربیت کودک خجالتی و حتی درمان او باید چند نکته اساسی و مهم را در نظر بگیرید. برای مثال شما باید کودک خود را بپذیرید و حتی باید اجازه دهید کودک خودش باشد تا کودک خجالتی بتواند به عشق و دوست داشتن و همچنین احترام شما پی ببرد و با کمک آن ها به تمامی ترس های خود غلبه کند.
به عبارتی بهتر برای اینکه کمک کنید کودک خجالتی خودش را باور کند در ابتدا شما خود باید به او باور داشته باشید. نکته ی دیگر تربیت کودک خجالتی این است که به هیچ عنوان از پرخاشگری استفاده نکنید چرا که این امر می تواند باعث ایجاد و یا افزایش ترس کودک شود.
نتیجه گیری کودک خجالتی
در این مقاله سعی کردیم به معرفی یک کودک خجالتی و ویژگی ها و نشانه های مختلف که با کمک آن می توانید به خجالتی بودن کودک خود پی ببرید، اشاره کنیم. همچنین سعی کردیم با دادن راهکارها و روش های مختلف درمان و تربیت کودک خجالتی شما را یاری کنیم تا بتوانید با رفتار مناسب و درست اقدام به اصلاح و بهبود کودک خجالتی شوید چرا که شیوه درست درمانی و تربیتی می تواند بر روی کودک خجالتی بسیار تاثیر گذارد باشد.
بنابراین درصورت داشتن کودک خجالتی نگران نباشید و فقط از طریق راه های گفته شده در این مقاله اقدام به درمان کودک خود کنید. البته اگر که تلاش شما در بهبود وضعیت کودک خجالتی تاثیری نداشت به شما توصیه می کنیم که به یک مشاور و روانشناس حرفه ای مراجعه کنید.
سوالات متداول کودک خجالتی
آیا کودک همیشه خجالتی می ماند؟
خجالتی بودن کودک ممکن است به دلایلی همچون نداشتن مهارت ارتباطی لازم باشد که یک کودک در صورتی که با گذشت زمان به این مهارت تسلط یابد به راحتی خجالتی را کنار می گذارد و بنابراین خجالتی امری همیشگی نیست.
آیا بازی می تواند برای درمان کودک خجالتی کمک کننده باشد؟
بله از آن جایی که در حین بازی می توانید شرایطی را فراهم کنید تا کودک به بروز احساسات خود بپردازد و هیجاناتش را با شما به اشتراک بگذارد، پس می تواند برای درمان کودک خجالتی نیز بسیار کارآمد و مفید باشد.
کودک کمرو چگونه کودکی است؟
کودکان کمرو و به طور کل افراد کمرو در خصوص ارتباطات و موقعیت‌های اجتماعی نقطه ضعف نشان می‌دهند و اگر این ارتباط و موقعیت، جدید و ناآشنا باشد شرایط سخت‌تر و چالشی‌تر می‌شود. در واقع احساسی که این کودکان کمرو زیاد تجربه می‌کنند اضطراب است و چیزی که منجر به اضطراب می‌شود مجموعه‌ای از موارد
علت خجالتی بودن کودکان چیست؟
به بیان ساده‌تر، مغز کودکان خجالتی در مقایسه با کودکان معاشرتی در موقعیت جدید می‌تواند به مقدار بیشتری برانگیختگی مغزی ایجاد نماید. همچنین فعالیت بیشتر نیم‌کره راست که مسئول پردازش هیجانات منفی است احتمالا در این افراد فعال‌تر است که این حالت در مورد کودکان معاشرتی برعکس است.
باد کودکان خجالتی چگونه رفتار کنیم؟
فرزندپروری گرم، صمیمانه و حمایت کننده، واکنش هیجانی کودکان کمرو را کاهش می‌دهد. علاوه‌براین، والدین اگر کودکان خجالتی خود را بیش از حد حمایت کنند، کار آنان را در غلبه بر ترس‌شان سخت‌تر می کنند.
تیم تولید محتوای نینوپیا
این مقاله به کوشش تیم تولید محتوای نینوپیا تولید شده است. نینوپیا پلتفرم توسعه فردی کودکان
