نوزاد انسان در طول دوره رشد خود و پس از آمادگی های شناختی و ادراکی لازم شروع به کسب توانایی خاصی به نام زبان میی کند. نوزادان در 2 ماهگی صداهای بیمعنا اما مهم ایجاد میکنند و از 4 ماهگی به بعد به گفتار دیگران بسیار توجه میکنند. گاهی دیر حرف زدن کودک از همان ابتدا مشهود می باشد. در نیمه دوم زندگی خود (6 ماهگی) علائم شروع گفتار را نشان میدهند. آنها در این سن میتوانند صداها را تشخیص بدهند و برخی از واجها را ادا میکنند. در 12 ماهگی اولین کلمات بیان میشوند و بین 5/1 تا 2 سالگی قادر خواهند بود کلمات را ترکیب و بعد از 2 سالگی آنان شروع به ساخت جملات میکنند. تا 3 سالگی اکثر کودکان با جملات چند کلمهای حرف میزنند و قواعد دستور زبان را عمدتا به خوبی رعایت میکنند اما هنوز اشتباهاتی وجود دارد. در نهایت، کودکان تا 6 سالگی به راحتی ارتباط برقرار میکند و خزانه واژگان آنها بسیار زیاد است. البته شروع گفتار خود یک فرایند تدریجی است که در ابتدا با خوب گوش کردن شروع میشود. بچهها دیر یا زود این توالی رشد زبان را طی خواهند کرد اما برخی اوقات رشد زبان بسیار به تعویق میافتد یا در یک مرحله متوقف میشود. در این صورت، دیرحرف زدن کودک نشانهای از یک مشکل مهم است و یک عامل خطر برای اختلالات ارتباطی است که باید هر چه سریعتر به آن رسیدگی شود. در ادامه به بررسی عوامل و علل دیر حرف زدن کودک خواهیم پرداخت.
تو این نوشته این مطالب را مطالعه میکنید
دلایل دیر حرف زدن کودک
دیر حرف زدن کودکان از یک تاخیر ساده تا یک مشکل جدی پزشکی و روانشناختی متفاوت است. برخی از علتها جسمانی و برخی صرفا ناشی از تربیت غلط والدین است.
- علت های جسمانی تاخیر در گفتار کودکان: صدمات وارد شده به سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع)، فلج مغزی و اشکال در شنوایی شامل کم شنوایی و ناشنوایی
- علت های روان شناختی تاخیر در گفتار کودکان: اختلال طیف اتیسم، ناتوانیهای ذهنی، اختلالات یادگیری، مشکلات روانی، نبود محیط غنی جهت تشویق کودک به صحبت کردن، شیوهی ارتباطی نادرست والدین با کودک
- عواملی که به تاخیر در گفتار کودکان سرعت میبخشد: پسر بودن، کم وزنی در تولد، تولد زود هنگام و وجود سابقهی خانوادگی آسیب های زبان
فلج مغزی یک اختلال حرکتی و ژستی است که علت آن وجود آسیب در نواحی کنترل حرکت در مغز است. در برخی از انواع فلج مغزی به علت مشکلات حرکتی دهان، زبان و حلق، تاخیر در گفتار کودکان ایجاد میشود. بیشترین رشد زبانی پیش از بیان اولین کلمه رخ می دهد و به همین علت، مشکلات شنوایی در دیر حرف زدن کودکان بسیار تاثیر دارد. اتیسم یک نوع اختلال نافذ رشد است که تاخیر در رشد زبان از معیارهای مهم تشخیص آن است. البته اختلال اتیسم یک طیف است که به همین دلیل برخی کودکان دچار مشکلات رشد زبان نخواهند شد یا مشکلات آنها خفیف است؛ بنابراین، کودکانی که تشخیص اتیسم دریافت میکنند مثل هم نیستند. ناتوانیهای ذهنی (معلولیت ذهنی) میتواند در رشد زبان اخلال ایجاد نماید یا باعث تاخیر در ظهور آن شود و کودکان با اختلالات یادگیری به جهت مشکل در رشد و تحول مغز، تاخیر در گفتار خواهند داشت. همچنین، اختلالات اضطرابی از مواردی است که منجر به تاخیر در گفتار کودک می شود. این ها اختلالاتی هستند که در آنها دیر حرف زدن کودک مشاهده می شود. با این حال، دیر حرف زدن کودکان می تواند علتی به غیر از موارد بالا داشته باشد. والدین پر مشغله ای که فرصت کافی برای صحبت با کودک خود ندارند، برای آن ها کتاب قصه نمی خوانند و به طور کل تعامل کمی با فرزند خود دارند باعث می شود گفتار کودک به تاخیر بیافتد. گاهی اوقات والدین ناخواسته رفتارهای غیرکلامی کودک خود را تقویت می کنند که باعث می شود کودکان دیر حرف بزنند. برای مثال، کودکی که صرفا با تکان دادن دست درخواست آب می کند و والدین او را تشویق نمی کنند تا خواسته اش را با کلمات بیان کند، در شروع و به کارگیری گفتار تاخیر ایجاد می شود. در واقع، پاسخگویی به نیاز کودکی که درخواست خود را غیرکلامی بیان می کند موجب تقویت صحبت نکردن می شود و کودک برای حرف زدن تلاش نخواهد کرد. اما پیش می آید که والدین علی رغم صحبت کردن با کودک، تاخیر در گفتار کودک وجود دارد. در این صورت، این احتمال وجود دارد که والدین با زبان کودکانه صحبت نمی کنند. زبان کودکانه یا به اصطلاح گفتار خطاب به نوباوه نوعی ارتباط است که جملات به شکل کوتاه، با سرعت کم، اغراق آمیز، با تلفظ روشن و همراه با مکث گفته می شود. کودکان به این نوع ارتباط بیشتر تمایل دارند و این ارتباط باعث می شود آن ها برای صحبت کردن تلاش کنند.
دیر حرف زدن کودکان از یک تاخیر ساده تا یک مشکل جدی پزشکی و روانشناختی متفاوت است. برخی از علتها جسمانی و برخی صرفا ناشی از تربیت غلط والدین است.
درمان دیر حرف زدن کودک
عموما درمان در مواقعی ارائه می شود که اختلالی وجود داشته باشد و نمی توان تاخیر در گفتار کودکان را اختلال نامید اما می تواند زنگ خطری برای شروع اختلالات ارتباطی و زبان باشد. اگر دیر حرف زدن کودکان ناشی از اختلال دیگر باشد (همچون اتیسم و …) مجموعه ای از درمان ها به همراه گفتار درمان ارائه می شود. اگر توانایی ها سالم و بهنجار باشد و علائم تاخیر در گفتار کودکان مشاهده شود غنی سازی محیط و استفاده از شیوه ارتباطی کودکانه مفید خواهد بود.
کارگاه دلبستگی ایمن بر اساس رویکرد تراپلی
تراپلی رویکردی بازیگون است که از طریق فعالیت های ساده رابطه میان شما و کودکتان را بهبود میبخشد، صمیمیت شما را افزایش میدهد
چه زمانی از پزشک گفتار درمانی کمک بخواهیم؟
همانطور که گفته شد کودکان در هر سن رشد کلامی مشخصی دارند و بنابراین لازم است والدین از آن آگاه باشند. برای مثال، کودکان دو ساله می توانند عبارات دو کلمه بسازند. بنابراین، کودکی که در این سن به بیان تک کلمه ای نرسیده باشد باید به متخصص گفتار درمانی مراجعه شود و همچنین، در صورتی که تاخیر در گفتار کودک مشاهده شود باید به گفتار درمانگر مراجعه شود تا بررسی های دقیق تر صورت گیرد. در جدول زیر، به طور خلاصه به مراحل رشد و تحول زبان در کودکان اشاره شده است.
سن تقریبی | میزان توانایی در گفتار |
2 ماهگی | ایجاد صداهای خوشایند |
4 ماهگی به بعد | به گفتار والدین و به هنگام بازی دالی موشه با دقت مشاهده می کنند. |
6 ماهگی به بعد | نوزادان واج هایی را تکرار می کنند مثل نانانانا و کلماتی که زیاد شنیده باشند را درک می کنند. |
8 تا 12 ماهگی | نسبت به گفتار دیگران و توجه به آن دقیق تر می شوند. از رفتارهای غیرکلامی مثل نشان دادن و اشاره کردن استفاده می کنند و از این طریق وارد مکالمه می شوند. |
12 ماهگی | سرعت و دقت درک کلمات افزایش می یابد و اولین کلمات خود را بیان می کنند. |
18 تا 24 ماهگی | خزانه واژگان به 200 – 250 می رسد و کودکان عبارات دو کلمه ای می سازند. |
دوره آفلاین بهبود روابط والد و کودک CPRT با رویکرد بازی
بازی یک روش غریزی است و برای رشد لازم می باشد. بزرگسالان در مورد افکار، تجربیات و احساسات خود صحبت می کنند، اما کودکان از اسباب بازی و بازی کردن برای درک دنیای اطراف خود استفاده می کنند و از طریق روابط افکار و احساسات خود را بیان می کنند
پیشگیری از دیر حرف زدن کودک
آنچه در پیشگیری مهم است ایجاد یک محیط به قدر کافی غنی برای کودکان است تا آن ها برای صحبت کردن تلاش کنند. لازم است والدین عزیز بیشتر با کودکان خود صحبت کنند، نوع صحبت خود را کودکانه تر کرده و تلاش هایشان برای صحبت کردن را تشویق کنند. همچنین، مراجعه زودهنگام به متخصص گفتار درمانی و در صورت نیاز، ارائه مداخله زودهنگام به پیشگیری از دیر حرف زدن کودک کمک خواهد کرد. در ادامه به راهکارهایی جهت غنی سازی ارتباط و صحبت والدین با نوزادان اشاره خواهد شد:
- زمان هایی که نوزاد زمزمه می کند یا واج هایی را تکرار می کند، با صدا و کلمات گفتاری پاسخ دهید. مثال: کودک وقتی می گوید نانانا شما می توانید بگویید: ناز.
- هر زمان که نوزاد شما به چیزی توجه می کند، درباره آن اظهار نظر کلامی کنید. مثال: کودک به توپ نگاه می کند. بگویید: توپ دوست داری؟ بریم توپ بازی!
- بازی دالی موشه انجام دهید.
- با کودک گفت و گو های مکرر داشته باشید و آن ها را درگیر توضیح دادن ماجراها کنید. مثال: امروز کجا رفتیم؟ چیا دیدی؟ چیا خریدیم؟ …
برایشان کتاب بخوانید و در مورد آلبوم خاطرات صحبت کنید.
آنچه در پیشگیری مهم است ایجاد یک محیط به قدر کافی غنی برای کودکان است تا آن ها برای صحبت کردن تلاش کنند. لازم است والدین عزیز بیشتر با کودکان خود صحبت کنند، نوع صحبت خود را کودکانه تر کرده و تلاش هایشان برای صحبت کردن را تشویق کنند.
کلام آخر
مراجعه به گفتار درمانگر در سنین پایین امکان تشخیص زودهنگام را فراهم می سازد و همچنین در صورت نیاز به درمان، ارائه درمان زودهنگام، بسیاری از مشکلات بعدی را در پی نخواهد داشت. بهتر است در سنین رشد زبان با متخصص گفتار درمانگر در ارتباط باشید و تشخیص او را بشنوید.
سوالات متداول درباره دیر حرف زدن کودکان
تاخیر در گفتار چیست؟
تأخیر در گفتار و زبان با کندی در اکتساب واژگان و دستور زبان مشخص میشود. برخی والدین بنا به علل گوناگون تاخیر در گفتار کودک خود را پیگیری نکرده و آن را جدی نمیگیرند که این خود میتواند منجر به تاخیر در دریافت درمان شده و فرصت بهبودی از بین برود.
چه عواملی باعث دیر حرف زدن کودک می شود؟
- علت های جسمانی تاخیر در گفتار کودکان: صدمات وارد شده به سیستم اعصاب مرکزی (مغز و نخاع)، فلج مغزی و اشکال در شنوایی شامل کم شنوایی و ناشنوایی
- علت های روان شناختی تاخیر در گفتار کودکان: اختلال طیف اتیسم، ناتوانیهای ذهنی، اختلالات یادگیری، مشکلات روانی، نبود محیط غنی جهت تشویق کودک به صحبت کردن، شیوهی ارتباطی نادرست والدین با کودک
- عواملی که به تاخیر در گفتار کودکان سرعت میبخشد: پسر بودن، کم وزنی در تولد، تولد زود هنگام و وجود سابقهی خانوادگی آسیب های زبان
چگونه از دیر حرف زدن کودک پیشگیری کنیم؟
آنچه در پیشگیری مهم است ایجاد یک محیط به قدر کافی غنی برای کودکان است تا آن ها برای صحبت کردن تلاش کنند. لازم است والدین عزیز بیشتر با کودکان خود صحبت کنند، نوع صحبت خود را کودکانه تر کرده و تلاش هایشان برای صحبت کردن را تشویق کنند. همچنین، مراجعه زودهنگام به متخصص گفتار درمانی و در صورت نیاز، ارائه مداخله زودهنگام به پیشگیری از دیر حرف زدن کودک کمک خواهد کرد.
تیم تولید محتوای نینوپیا
این مقاله به کوشش تیم تولید محتوای نینوپیا تولید شده است. نینوپیا پلتفرم توسعه فردی کودکان